Policy Analysis – Education

Last Updated on Thursday, 1 November 2012 04:37

Edukasen hemi wan sekta blong divelopem kantri mo ol pipol. Fulap ol pati oli toktok jenerol long saed long edukasen polisi mo tu plante oli no even adresem ol prioriti isiu long edukasen sekta.

Vanuatu igat wan histori we i spesel from hemi gat tufala lanuis blong lanem samting, olsem Franis mo Inglis. Long wan kantri we i stap develop olsem blong yumi, edukesen hemi olsem stampa blong developmen blong wan kantri. Sapos yumi lukluk long everi kantri long wol tedei, edukesen hemi ki blong fuja prokres blong olgeta. Hemia i mekem se plante long olgeta i putum plante mane mo resos long sekta ia blong mekem se kantri i save gro. Mo samting we i save draevem ol fuja progress hemi ol raet polisi blong mekem se kantri i save gro.

Mo wetem plante pikinini we oli stap drop aut evri yia long fomal sistem blong edukesen long yia 10 mo 12, hemi minim se gavman i mas fokas mo blong finem wei blong impruvum lening blong ol pikinini long klas rum mo tu ol tija i mas kasem gudfala trening mo kat ol gudfala fasiliti mo resos.

Fulap long olgeta pati i gat samting blong talem abaut edukesen sekta ia mo igat few we oli no adresem isu ia direktli be ino minim se oli nogat polisi long saed blong edukesen. Hemi minim nomo se oli fokas long ol narafala samting olsem graon, deliveri blong seves, gavenans or ol narafala samting olsem loa mo jastis.

Wan komon tingting blong edukesen we sam pati oli stap tingting long hem hemi blong providem wan ‘fri edukesen’. Hemia hemi wan longtaem polisi blong sam pati. Be tingting blong fri skul hemi wan toktok we i save confusum sam man from se inogat wan samting i fri tedei. Wan exampol hemi, ol pikinini ia oli nidim wan tija, ol buk, klasrum blong skul insaed long hem, ol pen blong raet mo ol nara samting we pikinini i nidim long skul gud. Ol samting ia i sas mo gavman i mas faenem mane blong pem. So lo wei ia edukesen hemi no ‘fri’.

Hemi intresting blong luk se aut long olgeta politikol grups we mifala i toktok wetem olgeta, 8 oli wantem introdusum fri edukesen long sam steij long edukesen blong ol pik­inini: olsem long primari level kasem yia 8, mo fiu i wantem lukluk long fri edukesen kasem sekondari level. Wan pati i talem se bambae i mekem skul i fri or gavman i subsidaesem skul fi kasem secondari, mo wan bambae i mekem skul i fri taem ekonomi i impruv. Narafala bambae i lukluk blong mekem edukesen i fri long wan pikinini long everi family stat long yia 9 kasem yia 13.

Mo related long polisi blong fri edukesen, igat olgeta we oli ting se edukesen hemi mas compalsori we i minim se ol pikinini i mas go long skul mo ol perens i save brekem loa sapos oli no sendem pikinini igo long skul.

Stamba blong wan gudfala edukesen sistem hemi eli jaelhud mo fiu patis oli rek­onaesem hemia. Exampol, igat sam pati oli tingting se kafman i mas providem asitens long ol pri-skuls: blong bildem ol propa klasrums or provaedem fanding asistens blong pem ol tijas. Igat fofala pati oli gat insaed long polisi blong olgeta blong impruvum edukesen long kindi level mo pem ol tijas blong olgeta.

Imo interesting se igat sam pati oli wantem luk Vanuatu igat own universiti blong hem mo igat wan pati i tingting se Vanuatu i mas gat wan Franis universiti. Tingting ia blong Vanuatu igat wan universiti blong hem wan yet hemi no wan niu wan. Plante man Vanuatu mo ol politikol pati oli ting se Vanuatu hemi redi blong gat wan universiti be kwesten nau se hemi redi blong fandem mo providem enaf resos blong mekem se universiti olsem i save ajivim wan standed we i naf blong midim ol nids blong umi mo ol narafala kantri.

Tingbaut se fulap universiti long Ostrelia mo Niu Zilan i depend plante long gavman blong olgeta blong fandem mo tu igat ol foren students olsem olgeta we ikam long China mo olbaut long wol from oli pem bigfala mane ikam long universiti blong helpem universiti i ran gud. Fulap oli mekem mane blong olgeta thru long resej mo consultansi wok. Kwesten we i stap se Vanuatu tu i save mekem hemia o nogat? i tru se sam pati i tokabaut wan universiti be oli no mekem i klia hau nau bambae oli setem ap.

Be wan stampa tingting we sam pati i tokbaut hemi long saed blong trenem mo groem manpawa resoses blong kantri blong ol ni-Vanuatu oli save ajivim gudfala standed blong edukesen mo oli save go from feta stadi ovasi.

Sam oli tingting blong adresem isu blong skolasip blong inkrisim o mekem sistem blong seleksen blong ol kandidet blong skolasip i fea moa. Hemi gud blong luk se aut long ol patis we mifala i toktok wetem olgeta, igat 10 everiwan we oli gat tingting blong adresem isu ia blong skolasip mo feta stadi blong wanwan ni-Vanuatu we i wantem go stadi ovasi mo lokali.

Igat few politikol patis we oli wantem rivuim karikulum blong edukesen be bakeken oli no klia tumas long wanem stret nau oli wantem revuim mo hau nau bae oli mekem mo hamas taem mo resos olsem mane bae oli givim blong mekem wan bigfala wok olsem.

Wetem ol polisi we i stap i luk olsem fulap patis oli tokbaut klosap semak samting nomo even sapos oli no deteilem i klia se wanem stret nau bambae oli mekem. Be igat tu sam grup we oli talem fiu samting we i defren long ol nara grup.

I gud se ol vota oli luk gud long ol klia polisi komitmen blong wan wan pati. Tebel ia i soem aot se ol pati we oli kat sam detel polisi steitmen long ol isiu ia. Ol ofis blong pati oli sud kat kopi long ol polisis platfom mo ol posta tu oli kat sam long ol polisi o yu save askem ol kandidet blong talem aot wanem nao ol polisi komitmen blong hem o pati.


One comment on “Policy Analysis – Education

  1. Pingback: Summary analysis of party political platforms – English version | Pacific Institute of Public Policy

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>

pps-2013-04-15 This week on Pacific Politics: PiPPtalks - MSG Secretariat Director General Peter Forau discusses the organisation's identity and purpose; Dan McGarry looks at the West Papuan independence movement's long road to freedom; a photo essay on the MSG's Eminent Persons Group and much more....

PiPP is pleased to present its latest tool in understanding the state of mobile phone and internet use in Vanuatu. This infographic encapsulates the key findings from our 2011 study of social and economic effects of telecoms in Vanuatu. Please contact us for a printed copy or click here for the downloadable graphic.

graffitti-small-size-2013-05-24

Your Say

"We need to protect the next 50 years (with action) in the next five years. Thats the urgency" - Tony de Brum

We were not taught to have constructive dialogue in our homes...the real “culprit” is our communal ways. - Semi Pauu

Whilst we're part of the Pacific regional solution for asylum seekers/refugees, we are more and more becoming asylums and refugees in our own region because of climate change. - Jacinta Manua

By talking abt it won't help anyone it is time to do something about environmental issues. - Zoya Rahiman